“ਸੁਖੁ ਦੁਖੁ ਦੁਇ ਦਰਿ ਕਪੜੇ”

“ਸੁਖੁ ਦੁਖੁ ਦੁਇ ਦਰਿ ਕਪੜੇ”

ਅਸੀਂ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨੂ ਰਬ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਅਤੇ ਸਰਾਪਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ| ਜੇ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰਕ ਤੋਰ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੈ, ਵਧੀਆ ਨੋਕਰੀ ਤੇ ਲਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਸੋਹਣਾ ਘਰ ਹੈ, ਸੋਹਣਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਹੰਦੇ ਹਾਂ ਕੇ ਇਸ ਉਤੇ ਤਾਂ ਰਬ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮੇਹਰ ਹੈ ਰਬ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਦਿਤੀਆਂ ਹਨ| ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਸਰੀਰਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਹੈ, ਨੋਕਰੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਔਕੜ ਹੈ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਪਰਿਵਾਰਕ ਔਕੜ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਝੱਟ ਕਹ ਦੇਂਦੇ ਹਾਂ ਕੇ ਤੈਨੂ ਤਾਂ ਰਬ ਨੇ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ| ਕੀ ਰਬ ਜੀ ਕਿਸੇ ਨੂ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਸਰਾਪ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ? ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮੂਲਮੰਤਰ ਵਿਚ ਪੜਦੇ ਹਾਂ ਕੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨਿਰਵੈਰ ਹੈ, ਫਿਰ ਓਹ ਨਿਰਵੈਰ ਕਿਵੇਂ ਰਹ ਗਿਆ ਜੇ ਇਕ ਨੂ ਦਾਤਾਂ ਤੇ ਦੁਜੇ ਨੂ ਸਰਾਪ ?

ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਦੁੱਖ ਸਾਨੂ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਅਪਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਘੇਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ| “ਸੁਖ ਕਉ ਮਾਗੈ ਸਭੁ ਕੋ ਦੁਖੁ ਨ ਮਾਗੈ ਕੋਇ ॥  ਸੁਖੈ ਕਉ ਦੁਖੁ ਅਗਲਾ ਮਨਮੁਖਿ ਬੂਝ ਨ ਹੋਇ ॥ ਸੁਖ ਦੁਖ ਸਮ ਕਰਿ ਜਾਣੀਅਹਿ ਸਬਦਿ ਭੇਦਿ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥“ ਅਰਥ : ਹਰੇਕ ਜੀਵ (ਦੁਨੀਆ ਵਾਲਾ) ਸੁਖ ਮੰਗਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਭੀ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦਾ; ਪਰ (ਮਾਇਕ) ਸੁਖ ਨੂੰ ਦੁੱਖ-ਰੂਪ ਫਲ ਬਹੁਤ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਇਸ (ਭੇਤ) ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ (ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਵਾਲੇ ਸੁਖ ਹੀ ਮੰਗਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਾਂਜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ)। (ਅਸਲ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ) ਸੁਖ ਤੇ ਦੁਖ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਸਮਝਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਆਤਮਕ ਸੁਖ ਤਦੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਮਨ ਨੂੰ ਵਿੰਨ੍ਹ ਲਿਆ ਜਾਏ (ਮਨ ਨੂੰ ਨੱਥ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮੌਜ-ਮੇਲਿਆਂ ਵਲੋਂ ਰੋਕ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਏ) ॥ ਅਸੀਂ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨੂ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਹੀ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ| ਇੱਕ ਸੁੱਖ ਪਾਉਣ ਦੀ ਖਾਤਰ ਅਨੇਕਾਂ ਦੁੱਖ ਸਹੇੜ ਬੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਨੂ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀ ਲਗਦਾ| “ਸੁਖੁ ਮਾਂਗਤ ਦੁਖੁ ਆਗੈ ਆਵੈ ॥ ਸੋ ਸੁਖੁ ਹਮਹੁ ਨ ਮਾਂਗਿਆ ਭਾਵੈ ॥“ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਸੁਖ ਦੇ ਮੰਗਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਜਿਸ ਸੁਖ ਦੇ ਮੰਗਿਆਂ ਦੁੱਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਗਲ ਸਮਝ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕੇ ਦੁੱਖ ਕੋਈ ਅਲਗ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਸੁਖਾਂ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਹਨ|

ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ, ਕਲੇਸ਼, ਚਿੰਤਾ,ਅਤੇ ਤਣਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ  ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਾਸਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ| “ਸੁਖ ਕੈ ਹੇਤਿ ਬਹੁਤੁ ਦੁਖੁ ਪਾਵਤ ਸੇਵ ਕਰਤ ਜਨ ਜਨ ਕੀ॥ ਦੁਆਰਹਿ ਦੁਆਰਿ ਸੁਆਨ ਜਿਉ ਡੋਲਤ ਨਹ ਸੁਧ ਰਾਮ ਭਜਨ ਕੀ” ਗੁਰਦੇਵ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕੇ ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਣੇ ਖਣੇ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਲਗਿਆ ਰਹੰਦਾ ਹੈ| ਦਰ ਦਰ ਤੇ ਕੁਤਿਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਤੁਰਿਆ ਫਿਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਅੱਜ ਤੁਹਾਨੂ ਕਈ ਏਹੋ ਜਿਹੇ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ ਜਿਹੜੇ ਸੁੱਖ ਪਾਉਣ ਦੇ ਚਕਰਾਂ ਵਿਚ ਅਖੌਤੀ ਸੰਤਾਂ, ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਡੇਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਨੂ ਅਨੇਕ ਦੁੱਖ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ| ਹਰ ਰੋਜ ਏਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਸੁਣਨ ਨੂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ|

ਬੱਸ ਇਕੋ ਗਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂ ਸਮਝ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕੇ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦੋਨੋ ਇੱਕੋ ਸਿੱਕੇ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹਨ| ਦੋਨੋ ਹੀ ਉਸ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ| “ਜਤਨ ਬਹੁਤ ਸੁਖ ਕੇ ਕੀਏ ਦੁਖ ਕੋ ਕੀਓ ਨ ਕੋਇ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸੁਨਿ ਰੇ ਮਨਾ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਸੋ ਹੋਇ” ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਏਹੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸਨੂ ਸਿਰਫ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਦੁੱਖ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ, ਇਹ  ਦੋਵੇਂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਰਜਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ| ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ  ਮਨੁੱਖ ਨੂ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ “ਨਾਨਕ ਬੋਲਣੁ ਝਖਣਾ ਦੁਖ ਛਡਿ ਮੰਗੀਅਹਿ ਸੁਖ ॥ ਸੁਖੁ ਦੁਖੁ ਦੁਇ ਦਰਿ ਕਪੜੇ ਪਹਿਰਹਿ ਜਾਇ ਮਨੁਖ ॥ ਜਿਥੈ ਬੋਲਣਿ ਹਾਰੀਐ ਤਿਥੈ ਚੰਗੀ ਚੁਪ ॥“ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕਹੰਦੇ ਹਨ ਕੇ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਜਿਹੜੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਦੋ ਅੰਗ ਹਨ ਓਹ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂ ਹੰਡਾਉਣੇ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਸੁੱਖਾਂ ਨੂ ਮੰਗਣਾ ਸਿਰ ਖਪਾਈ ਕਰਨੀ ਹੀ ਹੈ| ਜਿਥੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕੋਈ ਜੋਰ ਨਾ ਚਲੇ ਓਥੇ ਚੁੱਪ ਰਹਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਲਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ| ਭਾਵ ਉਸ ਦੀ ਰਜਾ ਵਿਚ ਹੀ ਚਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ|

ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂ ਪਛਾਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਓਦੋਂ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦੋਵਾਂ ਨੂ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਸਮਝਦਾ ਹੈ| “ਜਬ ਲਗੁ ਹੁਕਮੁ ਨ ਬੂਝਤਾ ਤਬ ਹੀ ਲਉ ਦੁਖੀਆ॥ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਤਬ ਹੀ ਤੇ ਸੁਖੀਆ” ਉਸ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂ ਕੋਈ ਸਰੀਰਕ ਦੁੱਖ ਪੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ  ਓਹ ਓਹਨਾ ਦੁਖਾਂ ਨੂ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਦਾਤ ਸਮਝ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ|  ਓਹ  ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂ ਸਦਾ ਯਾਦ ਰਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ| “ਜੇ ਸੁਖੁ ਦੇਹਿ ਤ ਤੁਝਹਿ ਅਰਾਧੀ ਦੁਖਿ ਭੀ ਤੁਝੈ ਧਿਆਈ॥  ੨ ॥ ਜੇ ਭੁਖ ਦੇਹਿ ਤ ਇਤ ਹੀ ਰਾਜਾ  ਦੁਖ ਵਿਚਿ ਸੂਖ ਮਨਾਈ” ਅੱਜ ਅਖੌਤੀ ਸੰਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂ ਕਹ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ਕੇ ਦੁੱਖ ਭੰਜਨੀ ਜਾਂ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਐਨੇ ਪਾਠ ਕਰ ਲਵੋ ਤਾਂ ਸਰੀਰਕ ਦੁੱਖ ਕਟੇ ਜਾਣਗੇ, ਓਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਕੇ ਸਰੀਰਕ ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਣੀ ਨੂ ਲਿਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂ ਵੀ ਸਹਨੇ ਪਏ ਸਨ| ਤਤੀ ਤਵੀ ਤੇ ਬੈਠਨਾ, ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਤੱਤੀ ਰੇਟ ਪਵਾਉਣੀ, ਦੇਗ ਵਿਚ ਉਬਾਲੇ ਜਾਣ ਨਾਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਰੀਰਕ ਦੁੱਖ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ| ਪਰ ਓਹ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਰਜਾ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂ ਪਛਾਣਦੇ ਸਨ ਏਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕੇ ਹੱਸਦੇ ਹੱਸਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਖੋਪੜ ਲਵਾ ਲਏ ,ਆਰਿਆਂ ਨਾਲ ਚਿਰਾਏ ਗਏ, ਦੇਗਾਂ ਵਿੱਚ ਉਬਲੇ ਗਏ,ਚਰਖੜੀਆਂ ਤੇ ਚੜ ਗਏ, ਅਤੇ ਬਚਿਆਂ ਦੇ ਟੋਟੇ ਕਰਵਾ ਕੇ ਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਵਾ ਲਏ| ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਨੂ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਲਿਆ ਜਿਵੇਂ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੁੱਖਾਂ ਨੂ|

ਅਸਲੀ ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਚਿਤਾਰਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ| ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਅਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰੋ ਕੇ ਇਹ ਦੁੱਖ ਨਾ ਦੇਵੇ ਬਾਕੀ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਦਾ ਹੀਸਾ ਹੀ ਹਨ| “ਦੁਖੁ ਤਦੇ  ਜਾ ਵਿਸਰਿ ਜਾਵੈ॥ ਭੁਖ ਵਿਆਪੈ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਧਾਵੈ॥ ਸਿਮਰਤ ਨਾਮੁ ਸਦਾ ਸੁਹੇਲਾ  ਜਿਸੁ ਦੇਵੈ ਦੀਨ ਦਇਆਲਾ ਜੀਉ” ਅਰਥ: (ਜੀਵ ਨੂੰ) ਦੁੱਖ ਤਦੋਂ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ (ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ) ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (ਨਾਮ ਤੋਂ ਖੁੰਝੇ ਹੋਏ ਜੀਵ ਉਤੇ) ਮਾਇਆ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਜ਼ੋਰ ਪਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਜੀਵ ਕਈ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ (ਮਾਇਆ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਦੀਨਾਂ ਉਤੇ ਦਇਆ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਜਿਸ ਮਨੱਖ ਨੂੰ (ਨਾਮ ਦੀ ਦਾਤਿ) ਦੇਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਿਮਰ ਸਿਮਰ ਕੇ ਸਦਾ ਸੌਖਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ॥੧॥   

ਭੁੱਲ ਚੁੱਕ ਦੀ ਖਿਮਾ (ਵਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ “ਗੋਲਡੀ”)